iPad-scholen: ja of nee?

Leren met de iPad als leerboek. Je leraar als leercoach. Zelf beslissen wat je wanneer wilt leren. Zijn iPad-scholen, of Steve Jobsscholen, echt de onderwijsvorm van de toekomst waarmee we onze kinderen voorbereiden op onze steeds informatie-overvloedigere maatschappij? Of gaat dit alles misschien een beetje te snel en kan ons brein, en in het bijzonder het kinderbrein, deze veranderingen helemaal niet zo snel bijbenen?

De iPad als leermiddel?

Kinderen met een iPad (foto van hier).

Het O4NT (Onderwijs voor de Nieuwe Tijd) is een nieuw onderwijsconcept waarin het kind, volgens de oprichters, optimaal wordt voorbereid op de huidige maatschappij. Een onderdeel van deze overtuiging is het les krijgen met de iPad, maar ook een leraar als coach, de school als reeël en virtueel instituut en extra ouderparticipatie, zijn cruciale onderdelen (zie dit filmpje voor meer uitleg). Het draait dus niet alleen om een centraler gebruik van digitale middelen om het leren te beïnvloeden, maar is beter uitgedacht dan de media soms doen vermoeden. Dat gezegd hebbende blijven er duidelijke voors en tegens te stellen aan dit onderwijsconcept. Ik zal het nu niet hebben over het gebruik van de iPad, de "21st century skills" die de oprichters menen te ontwikkelen met deze methode, en de mogelijke overvloed aan informatie door het gebruik van de iPad, dit zijn onderdelen die al overbelicht zijn en waar ik bovendien geen expert in ben. Nee, ik ga een ander probleem aansnijden, een probleem waar we al eerder op gestuit zijn bij de Tweede Fase en Iederwijs, een probleem waarvan ik denk dat het niet genoeg meegenomen wordt in dit soort "vernieuwende"onderwijsvormen, terwijl het aan de basis van onze leervermogens ligt.

Het belang van voorkennis

Voorkennis kan van alles zijn, niet per definitie
op school geleerde informatie.

Voor het goed en systematisch leren van nieuwe informatie is goede voorkennis van cruciaal belang, dat zal niemand ontkennen. Het opbouwen van voorkennis en optimaal relateren van nieuwe kennis aan deze voorkennis is een van de belangrijkste drijfveren achter de opzet van curricula in alle vormen van onderwijs. Door het bewust en systematisch opbouwen van voorkennis (of een schema), en deze vervolgens tijdens nieuw leren opnieuw te activeren, wordt het leren zeer vergemakkelijkt en versterkt (zie hier voor meer informatie, in het Engels). Deze zorgvuldige opgebouwde curricula zullen op de iPad-scholen volledig aan het kind overgelaten worden en de vraag is of dit een goed idee is. Hoe kun je immers bedenken hoe je informatie het beste kunt leren als je deze informatie nog niet kent?

Daarbij komt dat een belangrijk deel van de nodige voorkennis in  het basis- en voortgezet onderwijs uit relatief saaie informatie bestaat, vaak opgebouwd uit rijtjes of regeltjes die een strikt herhaalregime vereisen. We kunnen ons allemaal deze informatie wel voor de geest halen: tafels, rijtjes voornaamwoorden, plaatsnamen bij aardrijkskunde etc. En zeg nou zelf: als je terug zou gaan naar je schooltijd, zou je dit soort informatie voor geen goud zelf hebben uitgekozen, laat staan dat je deze informatie zou hebben gestampt tot je pril ontwikkelende hersentjes helemaal beurs waren! Toch is het informatie waar je nu erg veel profijt van heb om dagelijkse vaardigheden te versnellen omdat je niet elke keer stil hoeft te staan bij deze kleine basisdingetjes. Je zorgvuldig ingeprente voorkennis zorgt er automatisch voor dat je nieuwe informatie makkelijker verwerkt, bijvoorbeeld als je nieuwe talen leert. Ik ben bang dat zonder deze basisinformatie deze "kinderen van de toekomst" een groot probleem krijgen, omdat ze continu deze informatie zullen moeten opzoeken op hun iPad. Dit is voor veel van deze simpele basisinformatie echt teveel moeite en het is daarnaast zeer goed mogelijk dat dit tot sterk versnipperde kennis leidt...

Tweede Wereldoorlog

Een mooi voorbeeld van wat een gebrek aan voorkennis in combinatie met een overvloed aan informatie kan doen las ik laatst in een column van Sylvia Witteman in de Volkskrant. Ze schreef over het werkstuk van haar zoontje, dat in groep zeven zit. Hij koos voor het onderwerp "Tweede Wereldoorlog" omdat "daar zo lekker veel informatie over was" en kwam er pas gaandeweg achter dat het onmogelijk was om die hele oorlog in een dergelijk werkstukje te beschrijven. Hij verdronk in de informatie die hij op internet vond en kon zonder hulp van zijn ouders geen lijn ontdekken in deze overvloed. Daarnaast had hij natuurlijk weinig voorkennis over het concept oorlog, de topografie van Europa in de jaren '30-'40 en de omvang van deze oorlog wereldwijd. Ik wil hiermee niet stellen dat we kinderen geen werkstukken moeten laten maken over de Tweede Wereldoorlog, noch wil ik het zelfstandig informatie opzoeken totaal afkeuren, maar ik wil wel benadrukken dat enige begeleiding in het opzoeken van informatie op internet absoluut geen overbodig luxe is. De vraag is of de "leercoaches" op de iPad-scholen dit voor elkaar kunnen krijgen voor meerdere kinderen die ieder hun eigen pad mogen trekken. Lijkt me een gezellige chaos met weinig structuur!

Zelf doen..?

Nee, laat kinderen alsjeblieft niet zelf beslissen wat ze wanneer willen leren, daar zijn ze simpelweg nog niet toe in staat. Dit concept werkt al nauwelijks bij pubers in het Studiehuis, laat staan bij kleutertjes die hun luiers nog maar net ontgroeid zijn. Mijn advies: zet de iPad in met mate, begeleid kinderen zorgvuldig bij het vinden van nuttige, gedoseerde, informatie indien dit iets toevoegt aan hun basiskennis, maar voorkom overvloed te allen tijde. Laat ze daarnaast die o zo nuttige basiskennis in hun hoofd stampen nu het nog kan, ze zullen merken dat ze het later hard nodig hebben. Al die specifieke details over de Tweede Wereldoorlog kun je veel beter later, wellicht pas tijdens de academische scriptie, invoegen. Je zult zien dat het dan ineens allemaal op zijn plaats valt, allemaal dankzij de jarenlang zorgvuldig opgebouwde voorkennis in ons brein!

Referenties

Zie voor meer informatie over voorkennis (of schema's) in het brein mijn proefschrift.